Ολοκληρώθηκε πρόσφατα ερευνητική εργασία, η οποία προέκυψε στο πλαίσιο συνεχιζόμενης ερευνητικής συνεργασίας ερευνητών του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής με το Διεθνές Πανεπιστημίου της Ελλάδος, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, καθώς και το University of Balearic Islands σχετικά με ένα νέο επιδημιολογικό μοντέλο, βασισμένο στα αυτό-οργανούμενα συστήματα και τη θεωρία των κρίσιμων φαινομένων (self-organized criticality – SOC).Είναι δεδομένη η διαμάχη σε επιστημονικό, κοινωνικό, αλλά και πολιτικό επίπεδο διεθνώς σχετικά με το εάν θα πρέπει να λαμβάνονται μέτρα περιορισμού σε καταστάσεις επιδημιών που οφείλονται σε εξαιρετικά επιθετικούς ιούς, όπως στην κατάσταση που σήμερα ζούμε (περίπτωση της COVID-19) ή εάν θα πρέπει να προσεγγίζονται αυτές οι καταστάσεις στη λογική της «ανοσίας της αγέλης».
Προτείνεται η εφαρμογή ενός μοντέλου προσομοίωσης της εξάπλωσης ιογενών επιδημιών που προέρχεται από την Στατιστική Φυσική των Κρίσιμων Φαινομένων.
Το μοντέλο έχει τη δυνατότητα διάκρισης των ιών με βάση την επιθετικότητά τους και αντιμετωπίζει την κατάσταση των επιδημιών ως αυτό-οργανούμενο σύστημα, μια προσέγγιση που ισχύει σε φυσικά συστήματα. Η πολυπλοκότητα του συστήματος αναδεικνύει την ιδιότητά του να αυτό-οργανώνεται.
Όταν αφεθεί ελεύθερο χωρίς κανένα περιορισμό (προσέγγιση της «ανοσίας της αγέλης»), η εξάπλωση της επιδημίας γίνεται με ομαλό τρόπο και η διάρκειά της είναι σύντομη, μόνον εφόσον ο ιός δεν έχει χαρακτηριστικά αυξημένης επιθετικότητας.
Σε αντίθετη περίπτωση (επιθετικών ιών) το σύστημα οδηγείται σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις και από πλευράς ποσοστού νοσούντων και το κυριότερο από πλευράς διάρκειας της επιδημίας.
Η μελέτη εστιάστηκε στην περίπτωση επιθετικών ιών, όπως ο COVID-19 και ανέδειξε με ποσοτική τεκμηρίωση, ως βασικά συμπεράσματα, μεταξύ άλλων τα ακόλουθα:
• Η εξάπλωση μιας τέτοιου είδους ιογενούς επιδημίας, ΔΕΝ μπορεί να έχει συνήθεις (και ασφαλείς) ρυθμούς, διότι το κρίσιμο σημείο της παραμέτρου ελέγχου, έχει ιδιαζόντως χαμηλή τιμή. Κατά συνέπεια, σε τέτοιες περιπτώσεις η προσέγγιση της «ανοσίας της αγέλης» οδηγεί άμεσα σε ανεξέλεγκτη διάδοση της επιδημίας και κατ’ επέκταση, σε άκρως επικίνδυνες καταστάσεις.
• Ο μόνος τρόπος για να ελεγχθεί η επιδημία, στη λογική του περιορισμού των κρουσμάτων και της μείωσης της διάρκειάς της, είναι η λήψη μέτρων περιορισμού των επαφών του πληθυσμού, ώστε να υπάρξει επέμβαση στην διαμόρφωση της κρίσιμης τιμής της παραμέτρου ελέγχου του συστήματος.
Τα μέτρα θα πρέπει να αφορούν:
– Tην απομόνωση του πληθυσμού (κλειστότητα του συστήματος) είτε σε επίπεδο κράτους είτε σε χαμηλότερο επίπεδο (κατακερματισμός). Στην περίπτωση του κατακερματισμού, τα κλειστά υποσύνολα δεν πρέπει να είναι πολύ μικρά, προς αποφυγή συνοδευτικών φαινομένων, όπως η τάση αύξησης των διακυμάνσεων και της μέση τιμής του ποσοστού των νοσούντων.
– Τον δραστικό περιορισμό της φυσικής επαφής εντός του πληθυσμού. Στη συγκεκριμένη μελέτη, όταν ο περιορισμός αυτός προσδιορίστηκε στο 75% (ποσοστό που προσεγγίζεται και σε πραγματικές συνθήκες), προέκυψε υποδεκαπλασιασμός των νοσούντων και μείωση της μέγιστης διάρκειας της επιδημίας κατά περίπου 30 φορές.
Το προτεινόμενο μοντέλο, λαμβάνοντας υπόψη την εξέλιξη της εξάπλωσης της COVID-19 στην Ελλάδα και σε χώρες με διαφορετική αντιμετώπιση στο συγκεκριμένο θέμα, ενισχύει την άποψη ότι η προσέγγιση των περιοριστικών μέτρων που εφαρμόστηκαν στην Ελλάδα εγκαίρως και με συνέπεια, είναι όχι μόνο στη σωστή κατεύθυνση, αλλά μάλλον και επιβεβλημένη.
Τα επιστημονικά άρθρα που έχουν μέχρι τώρα προκύψει από την εν λόγω ερευνητική δραστηριότητα, βρίσκονται στους πιο κάτω συνδέσμους:
1. https://doi.org/10.3390/ijerph17186525 (International Journal of Environmental Research and Public Health)
2. https://doi.org/10.1063/5.0046772 (Chaos: An Interdisciplinary Journal of Nonlinear Science)
Στην εν λόγω ερευνητική δραστηριότητα συμμετέχουν:
Γιάννης Κοντογιάννης, Τμ. Ηλεκτρολόγων και Ηλεκτρονικών Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής
Περικλής Παπαδόπουλος, Τμ. Ηλεκτρολόγων και Ηλεκτρονικών Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής
Στέλιος Ποτηράκης, Τμ. Ηλεκτρολόγων και Ηλεκτρονικών Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής
Σταύρος Σταυρινίδης, Σχ. Επιστημών και Τεχνολογίας, Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος
Μιχάλης Χανιάς, Τμ. Φυσικής, Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος
Μύρων Καμπιτάκης, ΔΕΔΔΗΕ
Rodrigo Picos, Dept of Industrial Engineering and Construction, University of Balearic Islands & Balearic Islands Health Research Institute
Ευστράτιος Κοσμίδης, Τμ. Ιατρικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
